مجله اینترنتی دوستان مجله خبری و سبک زندگی
۲۷ شهریور ۱۳۴۷/ ۱۸سپتامبر ۱۹۶۸؛ تلفن آبی‌رنگ روی میز منشی کاخ سفید زنگ می‌خورد. منشی ریچارد نیکسون رئیس‌جمهور آمریکا می‌داند که جیمز وب، رئیس سازمان فضایی آمریکا (ناسا) تنها در موارد بسیار حساس با این تلفن تماس می‌گیرد. گوشی را برمی‌دارد و صدای پراضطراب وب را می‌شنود:
- لطفا به آقای رئیس‌جمهور بفرمایید تماس فوری لازم است…
رئیس جمهور ایالات متحده که آن روزها از همه طرف در معرض خبر‌های ناخوشایند از جنگ ویتنام گرفته تا مشکلات خاورمیانه بود، با شتاب گوشی را بر می‌دارد:
- جناب رئیس جمهور! روس‌ها ظاهرا سفینه سرنشین‌داری را به ماه فرستاده‌اند، ما عقب ماندیم…
- یعنی چی ظاهرا؟ بیشتر توضیح بده…
- ما توانستیم صدای فضانورد آنها را از داخل فضاپیما بشنویم که اجازه فرود بر سطح ماه را می‌خواست. البته هم صدا مشکوک است و هم از مسکو دستوری برای فرود صادر نشد. ضمنا سامانه‌های شنود ما که مرتبا این پرواز را رصد می‌کنند، تا آن لحظه هیچ ارتباط صوتی از داخل سفینه را گزارش ندادند و روس‌ها هم هیچ اطلاعیه‌ای مبنی بر سرنشین‌دار بودن سفینه تا این لحظه منتشر نکرده‌اند…
- در این مورد تحقیق کنید. ضمنا به فون براون هم بگو یک لحظه نباید اجازه دهد کار به تعویق بیفتد! اگر سرخ‌ها زودتر از ما به ماه برسند تمام تلاش‌هایمان به باد رفته است.
بعدا معلوم شد صدای شنیده‌شده، مربوط به نواری بوده که پاول پاپویچ، کیهان‌نورد روس از روی شیطنت روی ضبط صوت سفینه ضبط کرده بود اما سیا به مسؤولان آمریکایی اطلاع داده بود که روس‌ها بهطور جدی در پی فرستادن انسان به ماه هستند و اگر آنها می‌توانستند زودتر از آمریکایی‌ها کسی را روی ماه فرود آورند ضربه تبلیغاتی بسیار بدی به آمریکایی‌ها می‌خورد و میلیاردها دلار هزینه صرف‌شده برای طرح آپولو زیر سوال می‌رفت.
در چهارم فروردین ۱۳۴۸ سه فضانورد آپولو-۹ عملیات الحاق و اتصال سفینه مه‌نشین و ناو آپولو، همچنین راهپیمایی فضایی اضطراری را در مدار زمین آزمایش کردند. به این ترتیب بود که ناسا آماده شد تا گام بعدی را بردارد و آن، انجام همان عملیات در مدار ماه بود. فضانوردان آپولو-۱۰ باید همه عملیات فرود در ماه، جز نشستن بر سطح این کره و تمامی دستگاه‌های بخش فرماندهی و مه‌نشین را آزمایش می‌کردند.
و اینک پرتاب آپولو ۱۰
فضاپیمای آپولو-۱۰ به سرنشینی توماس استافورد (فرمانده)، جان یانگ (خلبان ناو اصلی) و یوجین سرنان (خلبان ناوچه مه‌نشین) در ساعت ۲۰ و ۱۹دقیقه روز ۲۸ اردیبهشت ۱۳۴۸/ ۱۸ مه ۱۹۶۹ (به‌وقت تهران) سکوی شماره ۳۹-ب پایگاه کندی را به مقصد مدار ماه ترک گفت.
در ساعت ۲۲ و ۵۳ دقیقه یعنی حدود سه ساعت و نیم بعد از ترک زمین، به فضانوردان دستور داده شد موتور سومین مرحله موشک ساترن-۵ را روشن کنند تا آپولو در مسیر زمین به ماه قرار بگیرد سپس توماس استافورد، نخست سفینه آپولو را از طبقه سوم ساترن جدا کرده و بعد با انجام یک عملیات فنی پیچیده، آن را به مه‌نشین متصل ساخت. در قدم بعدی با بیرون کشیدن مه‌نشین از غلاف متصل به مرحله سوم موشک ساترن و چرخشی ۱۸۹ درجه راهی ماه شدند.
آپولو ۱۰ در مدار ماه
بعد از رسیدن سفینه به مدار ماه در روز جمعه دوم خرداد، استافورد و سرنان به داخل بخش مه‌نشین رفتند و در پشت ماه، مه‌نشین و بخش فرماندهی از هم جدا شدند. در حالی که سرنان و استافورد در اولی به‌سر می‌بردند و یانگ در دومی. اسنوپی و چارلی براون (نام‌هایی که فضانوردان برای ناوچه مه‌نشین و ناو مادر انتخاب کرده بودند) در حالی از بخش پنهانی ماه خارج شدند که بین آنها ۹ تا ۱۲ متر فاصله بود. اسنوپی در جلو حرکت می‌کرد و چارلی براون (بخش فرماندهی) در پشت سر. یانگ ناو فرماندهی را ۱۸۰ درجه نسبت به محور طولی چرخاند تا خورشید مستقیم به پنجره نتابد. استافورد و سرنان این صحنه را می‌دیدند و فیلمبرداری می‌کردند. سپس استافورد اسنوپی را به جهت‌های مختلف چرخاند تا یانگ بتواند از آن عکسبرداری و فیلمبرداری کند.
فضانوردان اجازه گرفتند تمرین عملیات فرود را آغاز کنند. در این زمان دو ناو در وضعیتی قرار گرفتند که آنتن اصلی بخش فرماندهی، ارتباط با زمین را برقرار کند و در عین حال با مه‌نشین ارتباط رادیویی داشته باشد. تقریبا طی نیم دور که در آن چارلی براون به چهار کیلومتری ناو اصلی رسید ارتباط رادیویی مورد آزمایش قرار گرفت. در این زمان، دو سفینه در بخش پنهان ماه قرار گرفته بودند. اسنوپی به مداری در ارتفاع ۷/۱۵ تا ۸/۱۱۲ کیلومتر قرار داشت. با این مدار، ناوچه می‌توانست موقعیت دریای آرامش، یعنی همان محلی که برای فرود مه‌نشین آپولو-۱۱ در نظر گرفته شده بود را به‌خوبی بررسی کند (اطلاق نام دریا به این منطقه صرفا در حد نام است و در سطح ماه آب وجود ندارد). سپس سرنان، اسنوپی را تا ۵/۲۲ کیلومتر بهطور دستی هدایت کرد.
۱۵ کیلومتر تا سطح ماه، ۲ ثانیه تا مرگ
چند دقیقه بعد، فضانوردان گیرنده رادار را روشن کردند که ارتفاع را ۶/۲۱ کیلومتر نشان می‌داد. در مرحله بعد، استافورد و سرنان باید دو بخش صعودی و فرودی مه‌نشین را از هم جدا و مانور دیگری را انجام دهند.
اما ۴۵ ثانیه قبل از جدا شدن، این دو بخش مه‌نشین شروع به چرخیدن غیرعادی کرد. سپس متوقف شد و پنج ثانیه قبل از جدا شدن شروع به چرخیدن سریع‌تر کرد. در این زمان فضانوردان فقط ۱۵ کیلومتر از سطح ماه فاصله داشتند. ضربان قلب سرنان در این لحظات به ۱۲۹ رسید در حالی که هیچ‌گاه بالاتر از ۹۰ نرفته بود. استافورد، طبق برنامه پیش‌بینی شده، بخش صعودی را از قسمت فرودی جدا کرد. او فکر کرد چرخش بخش صعودی را می‌تواند آسان‌تر متوقف کند. اما سرعت چرخش افزایش یافت و بخش صعودی به حرکت دیوانه‌وار چرخشی پرداخت. فضانوردان فقط دو ثانیه قبل از سقوط بر سطح ماه توانستند هدایت ناو را به دست بگیرند و آن را به وضعیت طبیعی برگردانند و به این ترتیب جان خود را نجات دهند. بعدا مشخص شد اشتباه استافورد باعث این عمل می‌شده زیرا وی از یک سو دستگاه هدایت خودکار را به کار انداخته بود (این دستگاه مه‌نشین را با زاویه مورد نیاز بخش فرماندهی تنظیم می‌کرد) و از سوی دیگر دستگاه تثبیت موقعیت ناو را هم راه‌اندازی کرده بود
آخرین عملیات برای نزدیک شدن با استفاده از موشک اسنوپی را استافورد انجام داد که ۱۵ ثانیه طول کشید. مه‌نشین در موقعیت هدایت دستی مشکل‌آفرین بود. اما فضانوردان توانستند کار خود را با موفقیت انجام دهند.
اتصال دو ناو فضایی در مدار ماه
روز سوم خرداد اتصال دو ناو توسط جان یانگ در مدار ماه انجام شد و آنها بعد از هشت ساعت و ده دقیقه پرواز مستقل بار دیگر به هم متصل شدند. بعد از اطمینان از صحت عملیات اتصال، استافورد و سرنان به همراه ثمره کارهای خود که شامل فیلم‌های برداشته‌شده از سطح کره ماه بود به ناو اصلی بازگشتند و مه‌نشین را از ناو فرماندهی جدا کردند. در این زمان، به دلیل آن‌که هوای راهروی بین دو ناو بهطور کامل تخلیه نشده بود، فضانوردان بستن کامل دریچه بین دو سفینه را با مشکل انجام دادند. آپولو-۱۰ طبق برنامه چرخش خود را در مدار ماه ادامه داد. سومین روز گردش در مدار ماه به بررسی و فیلمبرداری از بخش‌هایی از ماه اختصاص یافت که برای فرودهای بعدی در نظر گرفته شده بودند. همچنین برخی از اشکال و اجزای سطح ماه عکسبرداری و مورد بررسی قرار گرفتند.
دستاوردهای مأموریت آپولو-۱۰
آپولو-۱۰ جمعا ۶۱ ساعت و ۳۷ دقیقه در مدار ماه چرخید و ۳۱ بار به گرد آن گردش کرد. بعد موتور ناو برای حرکت به طرف زمین ۱۶۴ ثانیه روشن شد. در جریان بازگشت به سوی زمین، فضانوردان یک برنامه تلویزیون رنگی به مدت ۴۳ دقیقه پخش کردند که در آن دور شدن از ماه را نشان دادند. در این تصاویر بخش پشتی کره ماه نیز دیده می‌شد. گرچه برای مسیر برگشت سه اصلاح مسیر پیش‌بینی شده بود اما به دلیل کار دقیق سیستم جهت‌یابی، تنها یک بارانجام گردید. تا این‌که در روز ششم خرداد، بخش موتوری از قسمت فرودی ناو اصلی جدا شد و وارد اقشار فشرده جو گردید.
آپولو-۱۰ سرانجام پس از سفری که هشت روز و سه دقیقه و ۲۳ ثانیه طول کشید، با طی مسافت ۳۴/۱ میلیون کیلومتری، با اختلاف ۴/۲ کیلومتر از نقطه تعیین‌شده و در ۴/۵ کیلومتری ناو هواپیمابر پرینستون در آب‌های اقیانوس آرام فرود آمد.
آپولو-۱۰ در جریان پرواز نوآوری‌های جالب‌توجهی داشت که از جمله می‌توان به ارسال ۱۹ برنامه مستقیم تلویزیونی اشاره کرد که برای نخستین بار انجام می‌شد. همچنین ناو اصلی ۳۱ مرتبه مدار ماه را دور زد که این نیز رکوردی تازه در تاریخ فضا‌نوردی به‌حساب می‌آمد./جام جم