آقای رئیس جمهور این پالس را نفرستید!

روز گذشته رئیس جمهور در جلسه شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا سخن از تاثیر تحریم ها بر بی ثباتی قیمت ها و همچنین تاثیر آن بر معیشت مردم به میان آورد. موضع گیری که در اواخر دولت ترامپ و ماه های آغازین دولت جو بایدن مکرر تکرار شده است. به این موضع گیری رئیس جمهور از جنبه های مختلف می توان نگریست اما آن چه مهم به نظر می رسد این است که این گونه سخنان می تواند چه تاثیری بر پایان رویکرد تحریمی آمریکا علیه کشورمان داشته باشد و از طرفی تحریم ها چه سهمی در بی ثباتی قیمت ها و معیشت مردم دارد. براین اساس چند نکته قابل تامل به نظر می رسد.

۱. در روزهایی که طرف آمریکایی به دنبال مذاکره با ایران است و در حالی که بخشی از تیم دولت جدید آمریکا از بی اثر بودن و اثر معکوس داشتن سیاست فشارحداکثری آمریکا سخن می گویند این پالس رئیس جمهور و برخی از اعضای هیئت دولت که تحریم ها بر معیشت مردم اثر گذاشته چه تصویری را می تواند در طرف آمریکایی و غربی بازنمایی کند؟
۲. بدون شک تحریم های آمریکا بر اقتصاد کشور و معیشت مردم موثر بوده و هست اما گره زدن وضع معیشت مردم منحصرا به تحریم های آمریکا چه کارکردی می تواند در ابعاد داخلی یا خارجی داشته باشد؟ آیا برای مردم و افکار عمومی کارکرد امید آفرینی یا سوپاپ تخلیه را دارد؟ آیا در ابعاد خارجی قدرت چانه زنی طرف ایرانی را در جنگ اراده ها کم نمی کند؟
۳. به نظر می رسد بخش قابل توجهی از وضعیت معیشتی مردم بیش از آن که مربوط به تحریم ها باشد به نبود سیستم توزیع بازمی گردد. برای تاثیر نبود سیستم توزیع بر گرانی ها و معیشت مردم مثال های متعدد می توان زد؛ از میوه که در جریان دلالی از قیمت های دو تا پنج هزار تومانی در باغ به قیمت تا ۲۰ هزار تومان به سبد مصرفی خانوار ها می رسد تا مرغ که رقم های چند برابری نسبت به حتی چند ماه گذشته را تجربه می کند.
۴. واقعیت این است که زیرساخت گسترده فناوری اطلاعات، امکانات بسیار خوبی برای تنظیم بازار و رصد کالا از یک سو و توزیع آن به ازای هر خانوار می دهد، مشروط بر این که از فناوری اطلاعات در نظام توزیع استفاده شود. این در حالی است که نظام توزیع و نظارت بر بازار همچنان سنتی ترین بخش اقتصاد کشور است. ایجاد بانک جامع اطلاعات از بانک مرکزی و ثبت سفارش و واردات کالا، تولید کننده شبکه توزیع و صادر کننده و شناسه دار کردن کالاها از جمله کالاهای خوراکی و حتی نهاده های دامی وارداتی آن از مبدأ در گمرک تا مقصد مصرف در مجموعه واحدهای مرغداری و دامداری و همچنین امتداد آن تا پایین‌ترین زنجیره مصرف یعنی خانوار ها شدنی است. اگر چنین سامانه ای بود حتی دیگر سخن از حدود ۲۲ میلیارد دلار ارز دولتی گم شده به میان نمی آمد، کالای خریداری شده با ارز دولتی ازبازار آزاد سردر نمی آورد و دیگر ارز صادراتی تبدیل به ملک در کشورهای همسایه نمی شد.
۵. به نظر می رسد بخش قابل توجهی از هزینه ای که بر معیشت مردم فشار وارد می کند نیز ناظر به نبود هماهنگی بین دستگاه ها و سازمان هاست. از ناهماهنگی بین وزارت جهاد کشاورزی و وزارت صمت در خریدهای تضمینی محصولات کشاورزی و واردات و صادرات بگیرید تا ناهماهنگی بین بانک مرکزی و گمرک و صمت در ترخیص کالاها و مواد اولیه.
براساس آن چه ذکر شد، گرچه تحریم های آمریکا در حد اعلای خود طی سه سال گذشته فشار حداکثری را بر اقتصاد کشور گذاشته اما واقعیت آن است که به اذعان کارشناسان این تحریم ها به خودی خود می توانست تاثیری ۲۰ تا ۳۰ درصدی بر اقتصاد کشور داشته باشد اما در هم افزایی با عوامل و پارامترهای داخلی همچون موارد ذکر شده تاثیری جدی برسفره و معیشت مردم گذاشته است. با این حال گرچه در یک نگاه مقطعی، به نظر می رسد دولت دوازدهم می خواهد براساس مصالح خود موضوع توافق را در همین دولت با چانه زنی یا ایجاد مطالبه عمومی به سرانجام برساند اما به نظر می رسد این راهبرد در روزهایی که بیش از آن که ایران نیازمند توافق باشد طرف آمریکایی نیازمند توافق است، پالس کارآمدی تحریم ها را مخابره خواهد کرد که پالسی خطرناک است و نتیجه آن به رفع عملی تحریم‌ها منجر نمی‌شود. موضوعی که به نظر می رسد در یکی دو هفته اخیر توسط دولت جدید آمریکا مورد توجه قرار گرفته تا آن جا که جوبایدن، «ریچارد نفیو» معمار تحریم های آمریکا در دولت اوباما را دعوت به کار کرده است که علاوه بر این که نشان می دهد بی ارتباط با موضع داخلی ما نیست، بایدن همچنان امیدوار به ابزار تحریم است. کوتاه سخن آن که بی شک تحریم های آمریکا سخت، حداکثری و در برخی زمینه ها از مصادیق جنایت علیه بشریت بوده اما این روزها و هفته ها و ماه ها زمان فرستادن پالس کارآمدی تحریم به طرف آمریکایی نیست.