گوشت مرغ بهعنوان یکی از مواد پروتئینی را میتوان یکی از کالاهای اساسی کشور در حوزه صنایع غذایی دانست. کالایی که قیمت آن بهواسطه اهمیتش در سبد مصرفی خانوار همواره از سوی ستاد تنظیم بازار تعیین شدهاست.
در ماههای اخیر و با تشدید نوسانات ارزی، تولیدکنندگان مرغ و تخممرغ از بهصرفه نبودن تولید این کالا خبر داده و ستاد تنظیم بازار نیز با در نظر گرفتن موضوع افزایش هزینههای تولید، قیمت این محصول را تا حدودی تعدیل کردهاست. با این حال ایران علاوه بر واردات نهادههای تولید مرغ با ارز ۴۲۰۰ تومانی دو نژاد اصلی مرغ گوشتی به نامهای راس و کاپ را از کشورهای انگلیس و آمریکا وارد میکند. با این تفاسیر همه مرغهایی که مهمان سفره خانوارهای ایرانی هستند محصول انگلیس و آمریکا بوده و تقریبا میتوان گفت کشورمان در این کالای اساسی و استراتژیک در بخش جوجه، واکسن، دارو و نهادههایی که طیور باید از آن تغذیه کنند به این کشورها وابستگی کامل دارد. گفتنی است گرچه ایران خود پرورشدهنده مرغ نژاد آرین است، اما ظاهرا تولید و پرورش مرغهای راس و کاپ برای تولیدکننده و کشتارکننده بهصرفهتر است. صرفهای که میتواند امنیت غذایی کشور را بهشدت تهدید کند. جامجم در گزارشی به ابعاد و دلایل اصلی این وابستگی و اقتصادی نبودن پرورش مرغ لاین آرین در کشور پرداخته است.
تفاوت مرغ ایرانی با نژاد خارجی
آرین، نژادی از مرغ ایرانی است. هر چند برخی مسؤولان وزارت جهاد کشاورزی معتقدند نژاد این مرغ از هلند وارد کشور شده، اما با تغییرات ژنتیکی که در آن صورت گرفته این مرغ بهعنوان مرغ ایرانی معروف است. گرچه مرغ آرین از نظر ظاهر و طعم مانند نژادهای راس و کاپ است، اما این تشابه صرفا تا قبل از ۴۰ روزگی است. به بیان بهتر مرغ آرین پس از ۴۰ روزگی، دیگر وزنگیری نمیکند و تقریبا در همان زمان باید راهی کشتارگاه شود؛ اما مرغهای راس و کاپ که سن کشتار آنها ۵۰روزه است تا روز پایانی وزنگیری کرده و چاق میشوند. برخی از کارشناسان معتقدند ذائقه ایرانیها مرغهای با وزن بالاست و همین موضوع دلیلی است که مرغهای خارجی از ایرانی محبوبتر باشند، اما سؤال اینجاست که اگر روزی واردات مرغ و نهادههای دام و طیور به ایران ممنوع شود آیا واقعا ذائقه اهمیتی دارد؟
چرا مرغ آرین به تولید انبوه نرسید؟
واقعا خون مرغهای خارجی، از خون مرغهای ایرانی رنگینتر است که باید بخشی از منابع اقتصادی کشور در سایه شدیدترین تحریمها به کشورهای تحریمکننده داده شود؟ وزارت جهاد کشاورزی متولی اصلی این موضوع است. آنطور که خبرنگار جامجم از برخی کارشناسان وزارت جهاد کشاورزی کسب اطلاع کرده مشکلی در تولید مرغ آرین در کشور وجود ندارد و اگر تولیدکنندهها به این حوزه تمایل داشته باشند حتما آن را به تولید انبوه میرسانند. ظاهرا تنها وزن مرغ است که باعث شده مرغ آرین به تولید انبوه نرسد و به دلیل اینکه وزن پایینتری نسبت به نژادهای خارجی دارد تمایل به پرورش آن را پایین میآورد. این در حالی است که وزن استاندارد مرغ دوکیلو و ۱۰۰ گرم تا دو کیلو و ۴۰۰ گرم در سن ۳۵ تا ۴۰ روزگی است، اما برخی پرورشدهندگان مرغها را تا ۵۵ روز پرورش میدهند تا وزن آنها به بالای سه کیلوگرم برسد. جالب اینجاست که وزن مرغ هرچه بیشتر باشد از ارزش غذایی آن کاهش مییابد و چربی در بدن مرغ بیشتر میشود. حدودا ۸۰درصد مرغهایی که در کشور کشتار میشوند وزن بالای سه کیلوگرم دارند. اگر نگاهی به مرغهای وارداتی به کشور بیندازید متوجه وزن اندک آنها خواهید شد و حتی با یک جستوجوی ساده با عنوان وزن استاندارد مرغ متوجه میشوید که وزن استاندارد مرغ بین یک کیلو و ۸۰۰ گرم تا دو کیلو و ۲۰۰ گرم است، اما برخی پرورشدهندگان معتقدند ذائقه ایرانیها به سمت مرغهای سنگین وزن است. مرغهایی که البته نسبت به مرغهای سبکوزن ارزش غذایی پایینتری دارند.
عظیم حجت، عضو هیاتمدیره اتحادیه مرغداران گوشتی درباره دلایل پرورش مرغ راس و کاپ به جای مرغ نژاد ایرانی به خبرنگار جامجم گفت: مصرفکنندگان ایرانی تمایل بیشتری به مصرف نژادهای راس و کاپ که انگلیسی و آمریکایی هستند دارند و نژاد آرین که در کشور داریم درصد کمی از جوجه تولیدی مورد نیاز بازار مصرف را تامین میکند.
وی افزود: نژاد آرین در وزنگیری پس از ۴۰ روزگی از نژادهای دیگر عقب میافتد و به دلیل اینکه مردم اغلب خریدار مرغ بزرگ هستند پرورشدهندگان به تولید این نژادها رو میآوردند.
حجت با بیان اینکه در طول سالها و دهههای گذشته فرصت بود تا ژنتیک مرغ آرین تغییر کند، گفت: دولتهای مختلف از نژاد آرین حمایت نکردند، اگر این حمایت انجام میشد قطعا متخصصان ایرانی میتوانستند در این حوزه ورود کنند که بیشک نتیجه این ورود، کاهش خروج ارز از کشور بود. موضوع قابل اهمیت دیگر این است که کشتارگاهها نیز به دلیل سود بیشتر خریدار مرغهای سنگین هستند. در نتیجه تولیدکننده زمانی که مشاهده کند خریدار اولی مرغ (کشتارکننده) و خریدار نهایی مرغ (مصرفکننده) مرغ سایز درشت میخواهد پرورش نژادهای خارجی را به نژاد آرین ترجیح میدهد.
عضو هیاتمدیره اتحادیه مرغداران گوشتی تاکید کرد: کشورهایی که صاحب نژاد مرغ هستند به هر نحوی شده جوجه و دان مرغ را به قیمت پایین به سایر کشورها صادر میکنند تا علاوه بر ایجاد وابستگی به این کالا برای کشور خریدار، کشورهای واردکننده توجیه اقتصادی برای پرورش مرغبومی خود نداشته باشند. اما موضوع اصلی اینجاست که مسائل اقتصادی در جهان تحت تاثیر مسائل سیاسی است. گرچه بسیاری از شرکتها به دلیل منافع اقتصادی خود حاضر به ترک ایران نیستند، اما ممکن است در مواقعی مجبور شوند این اقدام را انجام دهند.
به گفته وی، از آنجا که ایران جزو ۱۰کشور پرورشدهنده مرغ در جهان است، شرکتهای عرضهکننده نژاد و خوراک دام طیور حاضر به قطع مراوده با ایران نیستند، اما ممکن است روزی این کار را انجام دهند.
حجت با تاکید بر اینکه مرغ لاین آرین قابلیت مصرف در کشور را دارد، گفت: عمده مرغی که در جهان کشتار میشود دارای عمر ۳۷ تا ۴۰ روزه است که در این سن وزن کمتر و پروتئین بالاتری دارند. تولیدکنندگان بزرگ در جهان نیز به دلیل اینکه مرغ در این سن در برابر بیماری نیز مقاوم است آنها را قبل از ۴۰ روزگی کشتار میکنند، اما هنوز این فرهنگسازی در ایران انجام نشده که مرغ با وزن پایین باید راهی کشتارگاه شود.
وی با بیان اینکه باید به دنبال تقویت نژاد آرین باشیم، تصریح کرد: زمانی که مرغ در سن پایین کشتار شود هم نهاده کمتری مصرف میکند و هم داروی کمتری به مرغ تزریق میشود. در شرایط اقتصاد ایران که درآمدهای ارزی کشور با مشکل زیادی روبهروست باید این موارد مورد توجه قرار بگیرد.
این مقام صنفی افزود: اگر مرغ در ۴۰روزگی با وزن استاندارد کشتار شود به ازای هر کیلو، ۳۰۰ گرم در مصرف نهاده صرفهجویی خواهد شد و از آنجا که وزن هر مرغ در آن سن دوکیلوگرم است، ۶۰۰ گرم نهاده کمتری مصرف میشود. اگر به ازای هر مرغ ۶۰۰ گرم نهاده مصرف شود با توجه به جوجهریزی بیش از یک میلیارد و ۳۰۰ میلیونی مرغ در سال عدد بزرگی را تشکیل میدهد.
عضو هیاتمدیره اتحادیه مرغداران گوشتی ادامه داد: مرغ با سایز و وزن پایین، کمتر از مرغهای سنگین خریداری میشود و اگر دولت با صدور بخشنامهای در این زمینه که مرغ قیمت ثابتی داشته باشد و به وزن آن توجه نشود این اقدام قطعا به پرورش نژاد آرین کمک کرده است. اکنون تولیدکننده و مصرفکننده در زمینه تولید مرغ سایز پایین، نقشی ندارد و برای کشتارگاه مرغ سنگین بهصرفه است که با حمایت دولت این مشکل رفع خواهد شد.
وی با اشاره به اینکه مرغ استاندارد دور ریز کمتری نسبت به مرغ درشت دارد، گفت: زمانی که خریدار مرغ درشت خریداری میکند در واقع به این معناست که حتی برای چربی این مرغ نیز، پول پروتئین را پرداخت کردهاست. در حالی که برای مرغ سایز استاندارد چنین بحثی وجود نداشته و پولی که مشتری برای سایز استاندارد میپردازد صرفا برای پروتئین است.